Kaszuby, Ontario

 

HARCERSTWO NA KASZUBACH

PIERWSZY KONTAKT

 

Wiosną 1951 roku, członkowie Kręgu Starszoharcerskiego “Tatry” w Toronto ( hm. Bolesław Hładki, phm. Kazimierz Szmelter i druh Wiesław Burghardt) udali się koleją z Toronto, przez Ottawę, Pembroke i Barry’s Bay do Wilna, aby zapoznać się z obszarem pierwszych osadników polskich przybyłych do Kanady w 1858 roku.  Była to całodzienna podróż!  Będąc pod wrażeniem i urokiem piękna okolic, atmosfery i historii, postanowili zorganizować u stop góry Wilna Złaz Starszoharcerski.  Spotkali się z pomocą i serdecznością księdza Edwarda Wilowskiego, proboszcza parafii  Matki Boskiej Częstochowskiej, Królowej Polski w Wilnie, który zasugerował piękną, obszerną polanę na pole obozowe planowanego Złazu.

Organizacją i programem pierwszego Złazu, w dniach od 31 sierpnia do 1 września 1952 roku, zajął się Krąg “Tatry” z Toronto.  Przybyły do Wilna kręgi starszoharcerskie z Montrealu, Ottawy, Toronto, St. Catharines i Niagara Falls.  W ramach złazu odbyła się również konferencja, w której wzięli udział instruktorzy i instruktorki z Ontario i Quebec, zastęp harcerek “Tęcza” z Ottawy i zastęp wędrowników “Błyskawica” z Montrealu oraz komendantka Chorągwi Harcerek hm. Zofia Stohandel i komendant Chorągwi Harcerzy, hm. Stefan Czerwiński.   Komendantem całości był hm. Bolesław Hładki.

 

Poza normalnym programem harcerskim, niezapomnianym przeżyciem były msze  święte w kościele Matki Boskiej Częstochowskiej oraz ogniska do których włączyla się miejscowa  ludność wraz z księdzem prałatem Piotrem Biernackim, proboszczem parafii św. Jadwigi w Barry’s Bay.  Gawędę na jednym z ognisk, na temat sylwetki harcerza, wygłosił pierwszy skaut Lwowa druh prof. Władysław Wrażej z Ottawy.  Miłą niespodzianką była o północy wizyta ks. biskupa Józefa Gawliny, byłego Biskupa Polowego Wojsk Polskich na Środkowym Wschodzie i Opiekuna Emigracji Polskiej Powojennej, który był w trakcie odwiedzania parafii polskich w Kanadzie. Księdzu Biskupowi asystowali Delegat Naczelnictwa ZHP prof. dr. hm. Wiktor Szyryński i ks. hm. Jan Sajewicz, pierwszy Kapelan Harcerstwa w Kanadzie oraz harcerz Marek Wolnik.

Złaz zbiegł się z dorocznym, tradycyjnym “Chicken Supper” w Wilnie, podczas którego harcerki i harcerze podejmowani byli sutą kolacją w sali parafialnej.

 

Uczestnicy Złazu i Konferencji Instruktorskiej przekazali obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej jako votum Harcerstwa Polskiego w Kanadzie dla kościoła w Wilnie. 

Ta wspólna impreza harcerska, która  zgromadziła ponad 100 harcerek i harcerzy, była pierwszym żywym kontaktem Harcerstwa Polskiego w Kanadzie z osadnictwem polskich Kaszubów w Wilnie i jego okolic. 

HARCERSTWO A MŁODZIEŻOWY OŚRODEK KATOLICKI

 

Ksiądz Rafał Jan Grzondziel polski franciszkanin, harcerz, instruktor harcerski, harcmistrz, były żołnierz 2 Korpusu i były Kapelan ZHP na Środkowym Wschodzie od 1942 do 1948 i w Anglii Naczelny Kapelan ZHP poza granicami Kraju do 30 marca 1952 roku, przyjechał do USA z Anglii początkiem 1949 roku.  Marzeniem ks. Rafała było założenie ośrodka młodzieżowego i praca wśród Polonii.  Nieustannie szukał odpowiedniego miejsca.  Na zaproszenia ks. prałata Piotra Biernackiego przyjechał we wrześniu 1952 roku do Kanady, i tu droga poprowadziła go do Wilna i Barry’s Bay.  Przy pomocy ks. Biernackiego, proboszcza parafii św. Jadwigi w Barry’s Bay, ks. Rafał znalazł prześliczny zakątek wśród dawno osiadłych tutaj Kaszubów w puszczy nad jeziorem.  Opuścił pracę w Quincy College, Quincy w Illinois, gdzie wykładał nauki polityczno-społeczne, i osiedlił się w Kanadzie.

 

Dnia 1 czerwca 1953 roku ks. Grzondziel otrzymał od franciszkańskich władz zakonnych i od miejscowego Ordynariusza, ks. W.J. Smitha, Biskupa Diecezji Pembroke, zezwolenie na założenie Katolickiego Ośrodka Młodzieżowego.  W tym  samym roku, 17 czerwca, ks. Rafał wraz z hm. Wiktorem Szyryńskim, Delegatem Naczelnictwa, w liście do hm. Stanisława T. Orłowskiego, ówczesnego Komendanta Chorągwi Harcerzy, proponowali, by zaplanowane obozy i kolonie zuchowe koło Gananoque, przenieść na nowo zakupioną przez ks. Grzondziela “farmę z puszczą, jeziorem, górami i budynkami”, nazwaną “Rafałówką”.  Zaplanowanej akcji letniej w Gananoque nie można było odwołać ze względu na czas i organizację.  Podczas akcji letniej w Gananoque hm. Wiktor Szyryński wraz z zastępem harcerzy (Stefan Omielanowicz (Milan), Jan Kamiński, Paweł Jarema, Jan i Karol Januszkiewicz)  pojechali na farmę “Rafałówka”,  i nad jeziorem Wadsworth w lipcu 1953 roku rozpalili pierwsze ognisko harcerskie.

Ks. Rafał rozpoczął budowę kaplicy i 2 sierpnia 1953 roku odprawił pierwszą mszę świetą w niewykończonej jeszcze kaplicy.

 

Organizacja Starszego Harcerstwa oczarowana pięknem terenu zorganizowała  5 do 7 września 1953 roku, II Złaz Starszoharcerski pod nazwą “Kartuzy”, (na polanie przed obecnym obozowiskiem szczepu Bałtyk).  W II Złazie wzięły udział Kręgi: z Montrealu, Ottawy, Toronto,  St. Catharines, Windsor i zaproszone Kręgi z Chicago.  Wzięły udział również jednostki harcerskie: drużyna harcerek “Tęcza” z Ottawy, zastęp wędrowników “Błyskawica” z Montrealu i zastęp wędrowników “Vikingi” z Toronto.  Z władz harcerskich byli: prof. dr. hm. Wiktor Szyryński, Delegat Naczelnictwa ZHP, phm. Kazimierz Szmelter, Okręgowy Kierownik Starszego Harcerstwa, hm. Zofia Stohandel, Komendantka Chorągwi Harcerek i inż. hm. Stanisław,T. Orłowski, Komendant Chorągwi Harcerzy oraz honorowy gość - inicjator i budowniczy Katolickiego Ośrodka Młodzieżowego ks. hm. Rafał Grzondziel.  Organizatorami II Złazu był Krąg “Morskie Oko” i zastęp wędrowników “Błyskawica" z Montrealu.

 

Rozwój Ośrodka rozwijał się dzięki entuzjazmowi i osobistym zdolnościom ks. Rafała. Pomogła mu w tym Polonia - zarówno Kanadyjska jak i Amerykańska -  oraz miejscowi Kaszubi, którzy ofiarowali bezinteresowną pracę i pomoc w materiałach.  W roku 1954 członkowie kręgów starszoharcerskich, będąc na biwaku nad jeziorem Wadsworth, pomogli w  wykończeniu pięknej kaplicy.

 

W roku 1954 na terenach Ośrodka Katolickiego odbyły się kolonia zuchów dziewcząt i chłopców, i obóz harcerek,a w latach 1955 do 1958 tylko kolonia zuchów dziewcząt i obozy harcerek.  Harcerze obozowali na terenach prywatnych.

 

Dzięki ks. Rafałowi Grzondzielowi, w roku 1959 rząd kanadyjski oficjalnie zatwierdził nazwę osiedla “Kaszuby”, która została wybrana na pamiątkę pochodzenia pionierów tych okolic i naniesiona na mapy kanadyjskie.  1 czerwca 1961 roku została otwarta letnia poczta  “Kaszuby”.    W okresie letnim młodzież harcerska uczęszczała i w dalszym ciągu uczęszcza na  Msze Święte i uroczystości Ośrodka, które najczęściej odbywają się w kaplicy polowej zwanej Katedrą pod Sosnami” z ogromnym Obrazem Matki Boskiej .  Uroczystość odsłonięcia i  poświęcenia obrazu odbyła się  9 lipca 1961 roku.

WŁASNE STANICE I OŚRODKI HARCERSKIE

 

Przestrzeń, powietrze, ukształtowanie terenu, woda, swoboda i polskość skłoniły Harcerstwo do założenia na Kaszubach własnych ośrodków harcerskich.  W Toronto 

Harcerstwo powołało do życia  Komitet Budowy Ośrodków Harcerskich, składający się z rodziców i przyjaciół. W 1954 i 1974 kupiono  9 ˝  akrów  ziemi pod STANICĘ HARCERZY i boisko sportowe przy Old Barry’s Bay Road.  W 1955 zbudowano budynek-sypialnię dla zuchów chłopców, w 1956 i 1957 kuchnię, lodówkę, jadalnię-świetlicę i szpitalik, a w 1959 przeprowadzono instalację elektryczną.

 

W roku 1955 po uroczystej mszy św. ks. hm. Rafał Grzondziel poświęcił  STANICĘ HARCERZY pod nazwą “KARPATY".

Ze wzrostem majątku posiadanego przez Harcerstwo okazała się potrzeba stworzenia organizacji, któraby z punktu widzenia prawa kanadyjskiego miała osobowość prawną  t.j. prawo posiadania i zarządzania majątkiem.  Stworzono korporację pod nazwą ” Friends of Canadian Polish Youth Incorporated” (obecnie działająca jako “Polish Scouting Association (Ontario) Inc.” )  Do władz tej korporacji  wchodzili i wchodzą przedstawiciele wszystkich członków Organizacji Harcerskich na terenie Ontario.

Obok stanicy "Karpaty", Koło Przyjaciół Harcerstwa "Giewont" przygotowało w 1976 roku teren dla obozu harcerzy wzdłuż jeziora Long Lake oraz wybudowało  pomieszczenie z kuchnią, jadalnią i pokojami. Teren nazywa się “Giewont”.

 

W roku 1959 zakupiono na północnym wybrzeżu Long Lake teren rządowy, 3.53 akrów,  na  STANICĘ HARCEREK.  W tym samym roku odbyła się w nowowybudowanych budynkach kolonia zuchowa dziewcząt.  7 lipca 1959 odbyła się uroczystość otwarcia i poświęcenia Stanicy.  Mszę św. odprawił ks. hm. Jan Sajewicz, kapelan Okręgu, a poświęcenia stanicy dokonał ks. hm. Rafał Grzondziel.  Stanicę Harcerek nazwano “BUCZE”.

Ze względu na brak stałych  terenów obozowania dla harcerek, Harcerstwo zakupiło od Department of Natural Resources 6.65 akrów ziemi.   Tereny te znajdują się przy Vistula Road, na północ od Stanicy Harcerek “Bucze”.  Od roku 2000 szczepy  harcerek hufca “Watra” (“Wieliczka”, “Zorza”, “Szarotki”, “Zarzewie”, “Rzeka”, “Kartuzy”, “Wisła”, “Kujawy”, “Bór”,  “Mazowsze”) obozują na własnych terenach.  Poprzednio obozowiska dzierżawiono od Department of Natural Resources i od osób prywatnych.

 Szczepy harcerzy “Bałtyk”, “Wigry”, “Podhale”, “Dunajec”, “Poprad”, i inne jednostki harcerzy z hufca “Pieniny” oraz hufiec harcerzy “Orlęta” od lat 60-tych obozują na terenach wydzierżawionych od Ojców Franciszkanów przy Wadsworth Lake.  Obok “Katedry pod Sosnami” obozuje hufiec harcerek “Ogniwo”.

W roku 2002 zakupiono 159-akrowy teren z małym domkiem i starą stodołą, znajdujący się u stóp Trzech Krzyży i nad małym jeziorem Franks Lake. 10 lipca 2005 odbyła się uroczystość poświęcenia terenu i nadania nazwy “WADOWICE”.   Poświęcenia dokonał kapelan Okręgu hm. Zbigniew Olbryś w obecności władz harcerskich, zaproszonych gości, kolonii zuchowych i obozów harcerskich. 

 

Od roku 2006 na polanie “Wadowice" obozują szczepy harcerzy “Wigry”, “Turnia”, “Warszawa” oraz wędrowniczki hufca harcerek “Watra”.

Szczep harcerzy “Warszawa” do roku 2005 obozował na gościnnym terenie Państwa Żurakowskich przy Kamaniskeg Lake.

Stanice “Bucze” i “Karpaty”  posiadają siedem budynków mieszkalnych, wyposażone kuchnie, jadalnie, świetlice, magazyny, łazienki i pomieszczenia administracyjno-gospodarcze.  Każda stanica może pomieścić po 60 zuchów plus personel.

Ośrodki i stanice harcerskie na Kaszubach powstały dzięki inicjatywie harcerstwa, ofiarnej pracy Kół Przyjaciół, pomocy finansowej społeczeństwa, wsparcia moralnego duchowieństwa, pomocy doraźnej rodziców i sympatyków.

 

Komitet Budowy Ośrodków Harcerskich na Kaszubach rozwiązał się w późnych 60-tych latach.  Opiekę, administrację i gospodarkę  nad stanicami objęły hufce: harcerek “Watra" i harcerzy “Karpaty”, a sprawy legalne i prawne należą do korporacji pod nazwą “Polish Scouting Association in Canada (Ontario) Inc.

Dzięki stałym akcjom harcerstwa, przybyli na Kaszuby rodzice, przyjaciele, znajomi i inni Polacy - tworzą ogromny ośrodek polskości.  Nie ma już miejsca nad brzegami jezior, wszędzie stoją polskie domki letniskowe.

 

AKCJE  MŁODZIEŻOWE W  OŚRODKACH  HARCERSKICH

 

Podczas roku, na stanicach i terenach obozowania, odbywają się kolonie zuchowe, obozy letnie, obozy zimowe, kursy kształceniowe i odprawy programowe; biwaki weekendowe, konferencje instruktorek i instruktorów, konferencje Organizacji Przyjaciół Harcerstwa, skapki i złazy starszoharcerskie, seminaria, Zjazdy Okręgu, zloty harcerskie kanadyjskie, zloty światowe, kursy światowe podharcmistrzowskie i harcmistrzowskie oraz obozy młodzieżowe nieharcerskie polonijne oraz obozy-kolonie innych narodowości.

 

Przeciętnie rocznie przewija się przez nasze ośrodki harcerskie i tereny obozowania około 800 - 900 młodzieży, czyli w ciągu 50 lat przeszło przez Kaszuby ponad 40 tysięcy uczestników - młodzieży i starszyzny harcerskiej. 

IMPREZY HARCERSKIE NA KASZUBACH O ZASIĘGU ŚWIATOWYM

PAMIĄTKOWE MIEJSCA HARCERSKIE  NA KASZUBACH

 

Pomnik znajduje się na Stadionie Milenium i jest pod opieką Zarządu Okręgu.

Przewodniczącym Komitetu Budowy Pomnika był hm. Marek Jagła.  Projekt architektoniczny phm. Antoniego Gardynika.

  

Zebrała i opracowała na podstawie dokumentów i materiałów archiwalnych ZHP Kanada

hm. Zofia Stohandel

Kaszuby,  październik 2005


 

Nowy teren na Kaszubach został nazwany "WADOWICE"

 

Oficjalne otwarcie terenu - lipiec 2005r.

 

 

 

Pierwsze podniesienie flag na nowym terenie.

 

 

Kapelan Okręgu, ks. hm. Z. Olbryś, poświęca nowy teren.
 

Wadowice na Ontaryjskich Kaszubach 

Pomimo ze slonce swieci jasno w powietrzu czuc juz nostalgiczna zapowiedz zblizajacej sie jesieni. Wieczorem przy kubku goracej herbaty, gdy za oknem slychac spiew wiatru, przyjemnie jest snuc wspomnienia minionego lata pelnego upalnych dni i niewiele mniej chlodnych nocy. Przynoszacych ochlode szafirowych wód jezior i rzek, cieszacych oczy soczysta zielenia lasów, pelnych niezapomnianego spiewu ptaków, tylko troche dokuczliwych owadów i odglosów zwierzat. Gdzie jest takie miejsce? Zapytajmy o to harcerke lub harcerza ze Zwiazku Harcerstwa Polskiego dzialajacego poza granicami kraju Okreg Kanada, a odpowiedz padnie natychmiast - Ontaryjskie Kaszuby. To tam los rzucil polskich imigrantów w XIX wieku, a potem za sprawa wielu wojennych tulaczy z harcerskim rodowodem Kaszuby staly sie miejscem wypoczynku, zdobywania harcerskich sprawnosci i wielu niezapomnianych przezyc polonijnej mlodziezy. I tak jest do dzisiaj, w lipcowe dni i wieczory zarówno mieszkancy Kaszub jak i licznie spedzajacy tu czas turysci moga czesto uslyszec wieczorne spiewy, odglos werbli wyznaczajacych rytm harcerskim krokom, a takze poczuc zapach dymu plonacych ognisk.

Zarówno stalym mieszkancom Kaszub oraz turystom odpowiada sasiedztwo wesolej, pelnej zycia, rozesmianej, a jednoczesnie zdyscyplinowanej mlodziezy, dowodem czego jest ich liczne  uczestnictwo w dorocznym ognisku organizowanym przez hufce i szczepy ZHP w Kanadzie.

W tym miejscu nalezaloby by wspomniec o Polish Scouting Association, w skrócie PSA(Ontario). Pod taka nazwa kryje sie cialo wladajace i zarzadzajace mieniem ZHP Okreg Kanada w Ontario. Organem wykonawczym  PSA(Ontario) jest Rada Dyrektorów  ktora w czerwcu 2002 r. zdolala powiekszyc stan posiadania ZHP w Kanadzieo zakupiony 159-cio akrowy nowy teren lezacy nad malym jeziorem Franks Lake. Na tym terenie zwanym roboczo "Nubotland" znajdowaly sie lasy, pola i domek ze studnia. Teren wraz z obiektami wymagal remontu, wykonania pewnych zabiegów formalnych zwiazanych z uzytkowaniem i prac adaptacyjnych. Powolano do tego celu jesienia 2004 r. komitet skladajacy sie z przedstawicieli harcerek, harcerzy i Organizacji Przyjaciól Harcerstwa. Kierownikiem terenu zostal druh Staszek Reitmeier hm., który z pomoca czlonków komitetu przystapil do koniecznych prac. Ogloszono konkurs na nazwe nowego terenu wsród calej braci harcerskiej lacznie z rodzicami. Sposród wielu propozycji wybrano nazwe "WADOWICE" kojarzaca sie z niedawno zmarlym Ojcem Swietym Janem Pawlem II, wielkim przyjacielem harcerstwa. "Wadowice" pieknie wpisuje sie w kompozycje nazw pozostalych terenów ZHPpgk na Kaszubach, takich jak: "Karpaty", "Bucze" czy "Giewont". Nazwe “Wadowice” do konkursu podali osobno pwd.Anna Danilkow, Referentka Harcerek w Komendzie Choragwi Harcerek, oraz dh. Andrzej Derkowski, czlonek Kregu Starszo-Harcerkiego “Tatry”.

Uroczystosc nadania nazwy "Wadowice" i poswiecenia terenu odbyla sie 10-go lipca 2005 r.

Po Mszy Sw. W "Katedrze pod sosnami" zuchy, harcerki, harcerze, wedrowniczki,i wedrownicy z Hufcow “Watra”, “Karpaty” i “Pieniny” w Ontario, oraz “Ogniwo” i “Orleta” w Montrealu, wraz z instruktorkami, instruktorami, rodzicami z kól KPH i zaproszonumy goscmi udali sie na przygotowany na zakupionej ziemi plac, na którym wkopane zostaly trzy strzeliste maszty. Przewodniczaca PSA(Ontario) druhna hm. Krystyna Reitmeier  w asyscie Rady Dyrektorów PSA przywitala wszystkich zgromadzonych  tego pieknego slonecznego i bardzo upalnego dnia, po czym nastapilo podniesienie flag: polskiej, kanadyjskiej i papieskiej oraz odspiewanie hymnu harcerskiego. Nastepnie druhna hm. Stefania Pilacinska, hufcowa Hufca “Watra” przedstawila kierownika nowego terenu druha hm. Staszka Reitmeiera ., który oglosil rezultaty konkursu na nazwe i poprosil kapelana ZHPpgk w Kanadzie, ksiedza harcmistrza Zbigniewa Olbrysia, o poswiecenie "Wadowic". Po krótkiej modlitwie ksiadz kapelan uzywajac kropidla  wykonanego z traw rosnacych na terenie "Wadowic" poswiecil ziemie i studnie. Taka uroczystosc nie mogla obejsc sie bez tradycyjnych okrzyków zuchów, harcerek i harcerzy, a echo ponioslo radosna wiesc ze Jan Pawel II i jego nauka wraz z ziemia "Wadowice" pozostanie w sercach polskich harcerek i harcerzy w Kanadzie. Po czesci oficjalnej wszyscy bez wyjatku, od najmlodszych do najstarszych z wielka ochota czestowali sie zakupionymi przez organizatorów lodami, po czym zuchowa i harcerska brac odmaszerowala do swoich kolonii i obozów, a rodzice spokojni o swe bedace pod dobra opieka dzieci mogli wrócic do domów.

Na terenie "Wadowice" - szczególnie podczas akcji letniej odbywaja sie rózne zajecia harcerskie, a w niedalekiej juz przyszlosci beda tu stale obozy harcerskie, wspólne ogniska i rozgrywki sportowe. Odnowiony i wyremontowany domek w czasie akcji letniej bedzie sluzyl na potrzeby harcerek i harcerzy. Przed i po sezonie obozowym bedzie, a w zasadzie juz moze byc wynajmowany osobom prywatnym, dzieki czemu mozna bedzie zrekompensowac koszty utrzymania terenu. Wszystkich zainteresowanych informacjami dotyczacymi ziemi "Wadowice" zachecam do dzwonienia na numer (905) 896-3740, a druh Staszek Reitmeier zaspokoi ich ciekawosc.

Henryk Gadomski